انواع سنگ ساختمانی یا تزئینی و نما

سنگ‌های اصلی مورد استفاده در سنگ نما عباتند از: گرانیت، مرمر، تراورتن، سنگ چینی، ماسه سنگ، سنگ لوح، مرمریت از سنگ‌های آذرین جز گرانیت نمونه‌های دیگر را کمتر مورد استفاده قرار می‌دهد به هر حال انواع دیگر سنگ‌های آذرین مورد استفاده در صنایع ساختمانی عبارتند از: دیوریت، بازالت، سینیت، گابرو لابرادوریت و دیاباز.

سنگ های تزئینی که عمده ترین مصرف آنها پوشانیدن سطح خارجی ساختمان هاست با اساسی گوناگون زیر در دنیا شناخته شده‌اند.

در ایران این سنگ‌ها را با نام‌های سنگ‌های تزئینی، سنگ‌های قابل برش، سنگ روکار، سنگ نما و سنگ کوپ می‌شناسند و استفاده از آن هم قدمت نسبتا زیادی دارد و بناهای قدیمی از سنگ‌ها به خصوص به صورت سنگ کف استفاده می‌شده است.

استفاده از سنگ‌های نما بستگی به خواص فیزیکی و قابلیت صیقل خوردن آنها دارد گروهی از سنگ‌ها نیز مصارفی غیر از کاربرد در ساختمان دارند که ازآن جمله می توان مورد استفاده آنها در ساختن اشیاء زینتی نظیر مجسمه، زیرسیگاری، شومینه، قاب عکس و غیره را نام برد به اینگونه سنگ‌ها، سنگ‌های زینتی اطلاق می‌شود.

 

سنگ لوح (Slate Stone)

 سنگ لوح (اسلیت) معمولا در بستر رودخانه‌ها یا معادن زیرزمینی یافت می‌شوند سنگ لوح و کوارتزیت از لحاظ ابعاد و پرداخت محدودیت دارند معمولا این سنگ‌ها را می‌توان در داخل و خارج ساختمان بکار برد. سنگ لوح دراثر دگرگونی تشکیل شده و معمولا به صورت لایه ای یافت می‌شود و می‌توان آن را با رخ‌های نامنظم شکاف دارد.

این سنگ در مناطق دامنه‌ای کوه‌هایی همچون کوه گردنه اسد آباد در همدان، به وفور قابل مشاهده است.

 

سنگ آهک (Limestone)

 سنگ آهک (شامل ماسه سنگ، صدف سنگ، دولومیت، فسیل سنگ و سنگ صدف‌دار) معمولا به طور زیرزمینی استخراج می‌شوند این سنگ‌ها غالبا از لحاظ اندازه محدودیت دارند و معمولا صیقل پذیر نیستند. گاهی ناگزیر باید مشخص کنید که به سنگ آهک دولومیتی نیاز دارید یا به سنگ آهک اتولیتی، خریداران معمولا این سنگ‌ها را به سبب دانه‌بندی و بافت ویژه‌ای که دارند به صورت تیشه‌ای یا خشن انتخاب می‌کنند اگر این سنگ‌ها در آزمون‌های معینی موفق از آب در آینده می‌توان آنها را در کابردهای خارجی نیز مصرف کرد باید از میزان جذب رطوبت سنگ در کابرد مورد نظر آگاه باشید معمولا سنگ‌های آهکی زیاد رطوبت جذب می‌کنند و برای مناطق مرطوب مناسب نیستند مگر این که بتونه کاری و درزبندی شوند بسیاری از سنگ‌های آهکی نرم و از این رو هرگاه به صورت سنگ فرش شوند زود ساییده می‌شوند و می‌توان حفره‌ها را با رزینهای مصنوعی مثل اُپوکسی و سیمان پر کرد.

 

مرمر (Marble)

مرمر سنگی دگرگونی است که از دگرگونی سنگ‌های آهکی به وجود مباید.در واقع مرمر نسبت به مرمریت درجه دگرگونی بیشتری را تحمل کرده است. مرمر «شامل: سنگ سبز، مرمر اونیکس، سرپانتین و بعضی از سنگ آهک‌ها» به دو صورت تعریف می‌شوند:

اول بصورت سنگی که تبلور مجدد یافته است (تعریف زمین شناسی) و دوم بصورت سنگی آهکی که صیقل پذیر است «تعریف تجاری» براساس دانسته‌های امروزی ما همه مرمرهایی که مثلا از اسپانیا می آیند در واقع سنگ آهک (lime stone) هستند معمولا مرمرها در نواحی کوهستانی یافت می شوند و بنابراین عامل‌هایی که درمورد سنگ آهک صادق تر در مورد این سنگ‌ها نیز اعتبار دارند بعضی از مرمرها حفره یا درزه دارند و باید آنها را با پرکننده یا شبکه ای از جنس فایبر گلاس تقویت کرد.

وجود معادن فراوان و غنی سنگ مرمر در ایران در استان‌های خراسان (مشهد)، کرمان، کردستان، آذربایجان شرقی و غربی و غیره سبب تولید گونه‌های نادر و بسیار با کیفیتی از سنگ مرمر گردیده است. به طور کلی می‌توان گفت هرجا سنگ تراورتن باشد، مرمر نیز در بین رگه‌های آن موجود است.

لذا بسیاری از معادن تراورتن سنگ مرمر نیز استخراج می‌کنند. از معروف‌ترین سنگ‌های مرمر ایران می‌توان به مرمر سبز آب باریک آذرشهر، مرمر سبز عباس آباد جلفا، مرمر سبز توران پشت و بورق یزد، مرمر عسلی مشهد، مرمر صورتی نقده و مرمر پرتغالی کاشمر اشاره کرد.

مرمر عسلی از گونه‌های زیبای سنگ مرمر به شمار رفته که عمدتا از معادن استان‌های یزد، کرمان و خراسان رضوی استخراج می‌گردد. رنگ زمینه عسلی و قهوه‌ای روشن با خطوط و رگه‌های زیبای سفید، زرد و نارنجی از خصوصیات این نوع سنگ مرمر است. مرمر عقیق افغانستان نیز از گونه‌های بسیار زیبای وارداتی به شمار می رود. همچنین مرمر طلایی نیز دارای تناژ رنگ شبیه به مرمر عسلی است. معادن استان کرمان، مخصوصا شهرستان سیرجان دارای معادن مرغوب از این سنگ است.

 

 گرانیت (Granite)

 گرانیت (شامل گنایس، گابرو، دیوریت و بازالیت) سنگی آذرین است و شامل یکی از پر مصرف‌ترین سنگ‌ها به ویژه در فضاهای خارجی است این سنگ بسیار سخت و بادوام است «مانند کوارتزیت» در اغلب موارد و شرایط آب و هوایی سخت بسیار مقاومت می‌کند. معمولا گرانیت‌ها در نواحی کوهستانی یافت می‌شوند و نقش آنها رگه دار نیست. اندازه دانه‌های گرافیت از ریز تا درشت تغییر می‌کند رنگ آن تیز متغیر اما همواره همگن است و در بعضی موارد می‌توان گرانیت را با رگه‌ها، جلوه‌ها و رنگ‌های متغییر یافت. گرانیت‌ها معمولا در کانسارهای وسیع و در اندازه‌های بزرگ یافت می‌شوند.

بسیاری از گرانیت‌ها در فضاهای داخلی و به ویژه بصورت سنگ فرش بکار می‌روند زیرا سطح صیقلی خود را دیرتر از مرمر از دست می‌دهد و کمتر از مرمر یا سنگ آهک سائیده می‌شوند روی گرانیت که یکی از متراکم ترین سنگ‌هاست و مقاومت سایشی بسیار خوبی دارد می‌توان پرداخت‌های بافت دار بسیاری از قبیل شعله زنی، قلم زنی و غیره را انجام داد.

از جمله بهترین معادن سنگ گرانیت در ایران می‌توان به سنگ گرانیت مشکی نطنز، تویسرکان همدان، زاهدان و نهبندان خراسان جنوبی اشاره کرد.

 

تراورتن (Travertine)

 تراروتن وقتی تشگیل می‌شود که بی‌کربنات کلسیم در آب چشمه به گاز دی‌اکسیدکربن، آب، کربنات کلسیم تجزیه شود. پدیده‌های فیزیکی ـ شیمیایی و بیوشیمیایی در نحوه رسوب تراورتن مستقیما دخالت دارند در بعضی جاها گردش آب باعث می‌شود دی‌اکسید کربن با آب‌های جوی از درون شکستگی‌ها و درزه‌ها به سطوح زیرین راه یابد و سنگ‌های آهکی خود راحل و به صورت چشمه‌های آهک ساز در سطح بیرونی زمین رسوب دهد و تراورتن چشمه ای را به وجود آورند.

عامل دیگر ارتباط این نوع چشمه‌ها با بقایای آتشفشانی است زیرا همه تراورتن‌ها و مرمرهای اونیکیس در محدوده کمربند تبریز ـ بزمان گسترش دارند. سنگ‌های تراورتن از کانی‌های متبلور کلسیت بادبزنی شکل با اندازه‌های متفاوت تشگیل شده است.

سنگ‌های تراورتن از کانی‌های متبلور بادبزنی شکل با اندازه‌های متفاوت تشکیل شده است. بافت سنگ دانه‌ریز است و تخلل و لایه بندی نازک دارد رنگ آن نیز سفید کرم تا خاکستری است ناخالصی سنگ به صورت دانه‌های اکسید آهن و آثاری از کوارتز و کانی‌های رسی است.

کانی متداول اینگونه سنگ‌ها کلیست با مقدار کمی Mg , Fe است و در بعضی موارد با آرگونیت همراه است که در آب‌های گرم بیشتر دیده می‌شود. کانی‌های فرعی شامل کوارتز به میزان 5 درصد لیمونیت و کانی‌های رسی است و همین مواد فرعی باعث تغییر خصوصیات فیزیکی سنگ مانند مقاومت و رنگ آن می‌شود.

در منطقه‌ایی به نام محلات واقع در استان مرکزی بهترین معادن سنگ تراورتن ایران قرار گرفته است که برای آشنایی بیشتر شما نام می‌بریم: معدن تراورتن آتشکوه، معدن تراورتن عباس آباد، معدن تراورتن دره بخاری، معدن تراورتن حاجی آباد

 

مرمریت – مرمر آهکی (Marble Stone)

 مرمریت سنگی آهکی است که تاحدودی دگرگون شده است مرمریت‌های ایران عمدتا انواع آهک‌های ریفی، مرجانی، دریایی کم عمق منشا گرفته‌اند. سنگ‌های درونگیر کانسارهای دولومیت عمدتا عبارت از تناوبی از شیست سبزه آمفیولیت، مرمردولومیتی و یا آهکی است که به تناوب مرمریت بر حسب شدت دگرگونی و ترکیب سنگ مادر به دسته چینی، کریستال و ابری تقسیم می‌شوند.

الف) سنگ  چینی: «سنگ چینی به مرمریت‌های دانه‌ریز گفته می‌شود که بافت تمام بلورین هم اندازه، تمام شکل و دانه‌ریز دارد کانی‌های اصلی آن عمدتا کلیست و به مقدار کم ولاستونیت است که خود حاکی از دگرگونی آن است.

سنگ چینی بسته به رنگ به سه دسته چینی سفید، چینی کریستال و چینی خاکستری تقسیم می‌شود.

ب) کریستال: کریستال به مرمریت دانه درشت ،تمام بلورین ،هم اندازه و هم شکل گفته می شود کریستال در مناطقی تشگیل می‌شود که شدت دگرگونی زیاد تا متوسطه باشد.

ج) ابری: ابری به مرمریتی گفته می‌شود که حاوی نوارهای غیر موازی از تمرکز کانی‌های روشن و تیره باشد که این ویژگی به سنگ حالت ابری می‌دهد سنگ ابری در مناطق دگرگونی با شدت متوسطه فراوان‌تر است و به نظر می‌رسد که در دگرگونی‌های با دمای بالا تشگیل می‌شود.

از معروف‌ترین سنگ‌های مرمریت ایران می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سنگ مرمریت بوانات، مرمریت انارک و مرمریت بجستان که زمینه قرمز دارند
• سنگ مرمریت پرشین سیلک یا سیلک امپرادور با زمینه طوسی
• سنگ مرمریت نجف آباد، مرمریت گلدن بلک، مرمریت مشکی دهبید و مرمریت مشکی بیرجند و مرمریت مشکی تیهو برای زمینه مشکی
• سنگ مرمریت نی‌ریز، سبزوار، کاشمر و مرمریت جوشقان برای زمینه سفید
• سنگ مرمریت دهبید شایان و نمین برای زمینه کرم
• سنگ مرمریت مهکام برای زمینه قهوه‌ای

 

مرمر اونیکس (Onyx marble)

این سنگ را در بازار به نام مرمر می‌خوانند و بنابراین با مرمر زمین‌شناسی که سنگی دگرگون است تفاوت دارد. مرمر اونیکس چشمه ‌های آهکی تشگیل می‌شود شفاف است  و نور را از خود عبور می‌دهد و به رنگ‌های مختلف دیده می‌شود که از آن جمله می‌توان به رنگ‌های سبز، سبز کم‌رنگ، قهوه‌ای، قرمز، سفید، کرم و صورتی اشاره کرد.