پیامدهای زیست محیطی ناشی از فعالیت‌های معدنی مثال موردی از یکی از معادن زغال سنگ

 

با توجه به مصرف روزافزون زغال‌سنگ در کشورهای درحال توسعه لذا استخراج آن امری محرز است، از طرفی تولید و مصرف این ماده اثرات سوئی بر محیط زیست و زندگی انسان­‌ها باقی می­‌گذارد.بنابراین با افزایش استخراج این ماده، افزایش اثرات زیست محیطی آن از جمله: فرسایش خاک، تغییر پوشش گیاهی و جانوری، آلودگی هوا، دمپ­‌های معدنی، عملیات استخراج توسط انفجار، عملیات حفاری، عملیات خردایش، عبور و مرور کامیون­‌ها در مسیر جاده که باعث تشدید فرسایش بادی شده، تولید گردوغبار (حاوی V, CO, Cr, Pb, AS, Be, Mn, Ni, Fe, Al, Si, S) و ذرات جامد معلق در آب و هوا و پساب‌­های اسیدی (به دلیل وجود فلزات سنگین در آنها از منابع اصلی آلودگی می‌­باشند) مطرح می­‌شوند.

همچنین بایستی جهت باد منطقه و طرح بازسازی معدن در طراحی و برنامه‌ریزی­‌های استخراجی اهمیتی زیربنایی داشته باشد. معدنکاری که جز صنایع اولیه هر کشوری است نباید امکان حیات و استفاده از محیط زیست سالم را از بشر بگیرد. امروزه تخریب محیط زیست مستقیما بر روند اقتصادی کشورهای جهان تأثیر گذار است.

امروزه با توجه به کاربردهای متعدد و وسیع زغال‌سنگ، اثرهای زیست­ محیطی آن نیز متنوع شده ­است و به ­طور کلی زغال‌سنگ‌­ها در طی مراحل متعدد معدن کاری تا کاربرد، محیط‌زیست را به صورت‌­های مختلف تحت تأثیر قرار می­‌دهند از جمله اثرات زیست­ محیطی زغال سنگ شامل:

1. اثرات زیست­‌محیطی معدنکاری زغال‌سنگ‌­ها
2. اثرات زیست‌­محیطی فرآوری زغال‌سنگ‌­ها
3. اثرات زیست­‌محیطی سوزاندن زغال‌سنگ­­‌ها
4. اثرات زیست­‌محیطی کک­سازی زغال‌سنگ‌­ها
5. اثرات زیست‌محیطی ژئوشیمیایی زغال‌سنگ‌­ها

و در اینجا با توجه به مثال ما که محدوده معدن زغال‌سنگ داربیدخون می‌­باشد، تنها به بررسی مورد اول می­‌پردازیم.

 

اثرات زیست­ محیطی معدن­کاری زغال‌سنگ‌­ها

استخراج زغال‌سنگ

مراحلی نظیر برداشت مواد باطله، انفجارات مختلف، ایجاد گودال در اثر برداشت مواد روباره و زغال‌سنگ، سایر فعالیت‌­های جنبی معدن کاری نظیر ساخت راه، ایجاد واحدهای مسکونی، ایجاد تأسیسات رفاهی رفت و ­آمد ماشین‌­آلات معدنی، افزایش جمعیت و… همگی باعث بر هم زدن تعادل اکوسیستم جانوری و گیاهی می­‌شود. در فعالیت­‌های جدید معدن­کاری قدم‌­های برداشته ­شده که باعث کاهش تأثیرات زیان‌­بار زیست­‌محیطی شده و به حفظ اکوسیستم طبیعی و تنوع زیستی کمک کرده ­است.

در این روش‌­ها تأثیرات معدن­کاری روی آب­‌های سطحی و زیرزمینی، خاک‌­ها، کاربری عمومی زمین، گیاهان بومی و جمعیت جانوران وحشی بررسی می­‌شود. این تأثیرات زیست­‌محیطی را با رایانه مدل­سازی می­‌کنند. مشکلی که در رابطه با معادن زغال‌سنگ زیرزمینی مطرح است مسأله پرداخت یارانه است، زیرا معدن­کاری زیرزمینی زغال‌سنگ پرهزینه‌­تر می‌­باشد از آنجا که معدن­کاری زیرزمینی از نظر زیست­‌محیطی نسبت به نوع روباز کمتر ضرر دارد، پرداخت یارانه جهت حمایت از استخراج زیرزمینی به حفظ محیط زیست کمک می­‌کند.

مثلاً با توجه به سست بودن لایه‌­های سازند شمشک در مقابل فرسایش‌­های فیزیکی، شیمیایی و حتی بیوشیمیایی عملیات معدن­کاری منطقه لاویج را از نظر تخریب‌­های زیست­‌محیطی فیزیکی تحت تأثیر قرار داده ­است و موجب زمین لغزش در منطقه شده­ است.

 

بازسازی محل معدن­کاری

بازگرداندن زمین به حالت اولیه و احیاء آن می­‌تواند کاربردهای مختلفی داشته­ باشد که تعدادی از آن­ها شامل کشاورزی و زراعت، جنگل­داری، ایجاد باغ‌­وحش و ایجاد منطقه تفریحی می­‌باشد.مثلاً در کشور چک در منطقه بوهمیای شمالی محل معدن استخراج شده را بر طبق عکس­‌های هوایی اولیه دوباره بازسازی کرده‌­اند و حتی تپه­‌ها را مطابق اشکال اولیه ایجاد کرده‌­اند و در بخش­‌های دیگر جنگل­‌کاری و یا مرتع­کاری نموده‌­اند.

 

آسیب­‌های معدن­کاری

انفجار معادن، آتش­‌سوزی و خفگی، ریزش معدن از متداول­‌ترین آسیب­‌های معدن­کاران و از مشکلات زیست­‌محیطی محسوب می­‌شود. سالانه صدها نفر در جهان در اثر چنین حوادثی جان خود را از دست می­‌دهند. آسیب دیدگی ریوی معدنکاران یکی دیگر از اثرات زیست­‌محیطی شاخص معادن زغال‌سنگ است. معمولاً یکی از بیماری­‌های رایج در بین معدن­کاران معادن زغال‌سنگ بیماری ریه سیاه است که در اثر استنشاق غبار زغال سنگ آلوده می­‌شوند. این بیماری یک مسئله بزرگ بهداشتی در معدن­کاری زغال‌سنگ است، به طوری که حدود 10-15 درصد کارگران به این بیماری آلوده هستند. معمولاً غلظت حدود 1-7 میلی­گرم در مترمکعب هوا از این غبارها باعث بیماری­‌هایی نظیر شش زغالی (سیاه شش)، سرطان ریه معده پروستات و سیکلوسیس می­‌شود.

 

آلودگی صوتی و گردوغبار

 یکی از روش‌­های جدید این است که صدا و ارتعاشات که به وسیله تجهیزات ایجاد می­‌شود، توسط مانیتورهایی که روی آن­ها متصل شده ثبت گردد، بنابراین سطوح صدا را می­‌توان تخمین زد و نسبت به مدیریت صحیح و کنترل آن اقدام نمود.

آبپاشی جاده‌ها و محوطه‌های خاکی معدنی بایستی در برنامه روزانه معادن قرار گیرد تا اثرات زیان بار تنفس گردوغبار را کاهش دهد که بدلیل هزینه مداوم آن کمتر توجهی به آن می‌شود.

 

تأثیرات زیست­‌محیطی متان معادن زغال‌سنگ

متان (CH4)، گازی است که در طی فرآیندهای مربوط به شکل­‌گیری زغال‌سنگ تشکیل می­‌شود. این گاز از رگه­‌های باریک زغال‌سنگ و از اطراف چینه‌­هایی که فعالیت معدن کاری در طول آن انجام می­گیرد، آزاد می­گردد. دو نوع متان از زغال‌سنگ­‌ها آزاد می­‌شود. نوع اول متانی است که در طول فعالیت­‌های معدن­کاری از رگه‌­های نازک زغال‌سنگ آزاد می­‌شود و به CMM(CoalMain Metan) معروف است. نوع دوم متانی است که درون رگه­‌های زغال به دام افتاده که استخراج نشده یا نخواهدشد و به ‍CBM (Coal Bed Metan) معروف است. متان معدن زغال‌سنگ کاربردهای متنوعی دارد که از آن جمله برای تولید الکتریسیته، تولید مواد شیمیایی و صنعتی و سوخت دیگ­‌های بخار استفاده می‌شود.

 

انواع فاکتورهای زیست محیطی و عملیات اصلی موثر بر آن

به منظور بررسی پتانسیل آسیب پذیری محیط زیست در هر منطقه ناشی از معدنکاری ضروری است که ابتدا اکوسیستم آن مورد بررسی قرار گیرد و تحقیقاتی در مورد وضعیت آب و هوایی، عناصر و ترکیب‌­های موجود در ماده معدنی، نوع خاک، هیدرولوژی، گیاهان و جانوران آن منطقه صورت پذیرد. از اثرات منفی معدنکاری بر محیط زیست می‌­توان آلودگی آب، آلودگی هوا، آلودگی خاک، آلودگی صوتی، نشست زمین، تخریب منابع طبیعی، تخریب ریخت‌شناسی زمین، ایجاد خطر برای حیات وحش، از بین رفتن گیاهان و زمین­‌های کشاورزی را نام برد.

در معدنکاری زیرزمینی علاوه بر خطرات ناشی از تنفس گازها و ذرات موجود در معدن امکان فروریزش تونل­‌ها و نشست زمین، به خصوص زمانی که معدنکاری در زیر مناطق مسکونی انجام می­‌شود، وجود دارد.

عمده دلایل عدم توجه به مسائل زیست محیطی را می­‌توان اولاً به فقدان آگاهی از این موضوع مرتبط دانست و ثانیاً هزینه‌بر بودن مراحل ارزیابی زیست‌محیطی و نیز انجام فعالیت‌­های بهبود پساب‌­ها یا بازسازی معدن، ذکر کرد.

فشرده شدن خاک، اختلال در زهکشی طبیعی، آلودگی خاک، فرسایش، سیمای ویژه طبیعی، گرد و غبار، مواد سمی در هوا، آلودگی ریخت و پاش، آلودگی صدا، منابع معدنی و کانی‌­ها، جذابیت و زیبایی تراکم و تنوع پوشش گیاهی، جابجایی ایستگاه‌­ها و گذرگاه‌­های طبیعی، حیات وحش و گونه­‌های در معرض انقراض و موارد دیگر از این دست همگی تاثیرات زیستی و محیطی اطراف معادن می‌باشند.

 

معادن زغال‌سنگ داربیدخون

رسوبات زغال‌دار ایران با نام گروه زغال‌دار شمشک و نای‌بند شناخته می‌شوند که از دیدگاه زمانی از تریاس بالائی آغاز و تا ژوراسیک میانی ادامه دارند. محدوده گسترش این رسوبات شمال، مرکز و شرق ایران را در بر می‌گیرد (یزدی، 1382).

حوضه‌های زغالی ایران در دو بخش بزرگ زمین‌شناسی ایران (البرز و ایران مرکزی) گسترش دارند. این حوضه‌های زغالی اغلب در محیط‌های زمین ساختی فعال و عموماً ناودیسی تشکیل شده‌اند. حوضه ایران مرکزی به عنوان یکی از حوضه‌های زغال‌دار اصلی ایران مطرح بوده و از چهار پهنه اصفهان- کاشان، لوت، کرمان و طبس تشکیل شده است. از این بین دو پهنه کرمان و طبس دارای معادن فعال و قابل توجهی هستند و دو پهنه دیگر از نظر معدنی اهمیت چندانی ندارند (یزدی، 1382).

 پهنه زغال‌دار کرمان در ناودیس بزرگ زغال‌دار کرمان و در سازند نای‌بند با سن تریاس فوقانی تا ‍ژوراسیک زیرین قرار دارد که زغال‌سنگ‌های آن اغلب منشاء هوموسی دارند و در یک محیط مردابی راکد تشکیل شده‌اند. ذخایر زغال‌سنگ کرمان را می‌توان به طور کلی به دو بخش عمده تقسیم کرد:

• الف) مناطق درونی ناودیس کرمان: مناطقی مانند باب نیزو، پابدانا، اشکلی، خمرود، هجدک و دره‌گر و بخشی از داربید خون‌شمالی و جنوبی با مارک کک‌شو و مناطقی مانند دهرود، نیزار، دره‌گر غربی و بخشی از داربید خون شمالی و جنوبی و پابدانای جنوبی دارای زغال انرژی‌زا می‌باشند.
• ب) مناطق خارج از ناودیس کرمان: در خارج از ناودیس کرمان نواحی زغالی باداموئیه، هشونی و همکار را می‌توان نام برد که مناطق هشونی و همکار دارای ذخایر قابل ملاحظه از نوع زغال‌‌کک‌شو و مناطق دیگر مانند باداموئیه (آبنیل) دارای ذخایر بزرگی از نوع گرمازا می‌باشند

 

 

 در منطقه زرند معادن زغال‌سنگ زیادی وجود دارد و منطقه زغال‌دار زرند از مناطق مهم زغال‌دار این پهنه محسوب می‌گردد که دارای زغال‌سنگ‌های نسبتاً خوب از نظر میزان خاکستر است (یزدی، 1382).این منطقه شامل بخش‌های زغال‌دار دهرود، نیزار، دره گز، داربید خون، خمرود، اشکلی، پاپدانا، هجدک و باب نیزو است. سه معدن اخیر جزء مهمترین معادن منطقه محسوب می‌گردند. زغال‌سنگ استخراج شده این معادن پس از شستشو در کارخانه زغالشویی زرند به کارخانه ذوب آهن اصفهان فرستاده می‌شود (وحدتی دانشمند، 1995).

مجموعه معادن زغال‌سنگ داربیدخون ناحیه زرند- کرمان در منطقه‌ای قرار گرفته که به لحاظ تکتونیکی بسیار تکتونیزه بوده و سنگ‌های منطقه کاملا خرد و شکسته شده هستند. معادن زغال داربیدخون، اسدآباد و اِشکلی در محدوده گسل داهوئیه – داربید خون با روند تقریبا شرقی – غربی واقع گردیده‌اند. سنگ‌های منطقه از نوع رسوبی و جنس کمرهای در برگیرنده زغال شیل و ماسه سنگ سخت می‌باشد. رگه‌های زغال‌سنگ شیب عمودی دارند با زاویه بین 78 الی 85 درجه. روش استخراج cut & fill یا کند و آکند بوده که در اصطلاح محلی گزنگی نامیده می‌شود.

 

 

بررسی‌های زیست محیطی

دپوی باطله

وجود دپوهای باطله در کنار معادن در دراز مدت علاوه بر ایجاد معضلاتی در توسعه و گسترش معدن، باعث آلودگی‌­های زیست محیطی نیز می­‌شود.خسارات وارده به زمین‌­ها و محیط اطراف در اثر معدنکاری به عوامل مختلفی از جمله انباشت باطله در حول و هوش اکثر معادن روباز و زیرزمینی، تغییر شرایط توپوگرافی منطقه و خصوصیات خاک بستگی دارد.

به علاوه تخریب و آلودگی سفره‌­های آب زیرزمینی در اثر نفوذ پساب‌­های معدنی و اثرات نامطلوبی که باطله­‌های انباشت شده در معدن بر سطح زمین می­‌گذارند از اهمیت خاصی برخوردار است. انباشت این باطله‌­ها که مقدار آن ممکن است به چندین تن برسد توپوگرافی و ساختار سطح زمین را تغییر داده و بعضاً به دلیل عدم برخورداری از ثبات لازم، خسارات مالی و جانی به بار می‌­آورد.

 

زهاب‌های اسیدی

عملیات معدنکاری محیط اطراف خود را دچار یکسری تغییراتی می‌­کند که در نوع خود آلودگی محسوب می‌­شود. با توجه به این که تعداد معادن متروکه و مسدود شده در حال افزایش است و پر‌هزینه بودن خنثی‌سازی زهاب اسیدی، تولید زهاب­‌های اسیدی به صورت یک معضل در آمده است و همچنین این موضوع به آن دلیل اهمیت دارد که تولید این زهاب‌­ها حتی تا صدها سال بعد از پایان عمر معدن نیز ادامه می­‌یابد،‌ بطور مثال نتایج یک تحقیق در اروپا نشان داد که بعد از گذشت 500 سال از پایان عمر یک معدن هنوز فاضلابی با 3PH< تولید می­‌شود.

مهمترین محصول فرعی در معدنکاری و فراوری زغال، زهاب‌­های اسیدی می‌­باشد و مهمترین کانی حاوی زهاب اسیدی پیریت می‌­باشد که در اثر اکسیداسیون و واکنش با آب یون­‌های 3Fe(OH) را تولید می­‌کنند. یون­‌های مزبور در دستگاه تنفسی مهره داران آبزی رسوب کرده و باعث افزایش اسیدیته آب رودخانه و دریاچه‌­ها، موجب از بین رفتن حیات گیاهی و جانوری و اکوسیستم‌­های مختلف زیست‌محیطی می­‌گردد و به دلیل وجود کاتیون­‌های فلزات سنگین که بسیاری از آن­ها سمیت بالایی دارند برای انسان نیز مضر می­‌باشند.

منابع اصلی تولید زهاب­‌های اسیدی که در نتیجه فعالیت­‌های زیر به وجود می‌­آید:

1. فعالیت­‌های معدنی زیرزمینی شامل متروک شدن معادن زیرزمینی که منجر به رها شدن مقادیر زیادی از نمک­‌های فلزی و سولفیدها است که در معرض اکسیژن قرار می­‌گیرند.
2. آب­‌های سطحی و چشمه‌­هایی که در محل کانسار سولفیدی قرار دارند و نفوذ طبیعی آن­ها بر روی کانسار سولفیدی باعث ایجاد زهاب‌­های اسیدی می­‌شود.
3. باطله­‌ها و مواد زائد سولفیدی و توده‌­های سولفیدی جداشده از کانسار که در معرض آب­‌های فرورو و سطحی قرار گرفته‌­اند در تولید زهاب­‌های اسیدی نقش موثری دارند.
4. علاوه بر اینها در فرآیندهایی که از آهک برای جلوگیری از فاضلاب­‌های اسیدی استفاده می­‌شود، رسوباتی تشکیل می­‌شود که بعد از چندین سال به علت تولید مواد مضر، خود به عنوان منبع آلودگی عمل می­‌کنند.

 

می‌­توان با تبدیل فاضلاب­‌های اسیدی حاصل از معدنکاری به فاضلاب­‌های غیر اسیدی، اثرات سوء آن­ها را کاهش داد. البته باید توجه داشت که رسیدن به فازی که به طور معمول بر محیط‌زیست بی اثر باشد ممکن نیست ولی می­‌توان به طور نسبی باعث کاهش این اثرات شد. به منظور کنترل و خنثی سازی زهاب اسیدی معدنی و جهت جلوگیری از خطرات زیست‌محیطی و ضررهای اقتصادی می­‌توان از راهکارهای زیر بهره گرفت:

1. آبکشی مناسب از جبهه کارهای معدنی در حین عملیات استخراج
2. انحراف آب‌­های سطحی منطقه معدنکاری باعث کاهش حجم آب ورودی به حفریات معدنی و در نتیجه کاهش AMD می­‌شود. می‌­توان آب‌­های سطحی را به لایه‌­های مواد قلیایی هدایت کرد تا جریان آب‌­های قلیایی باعث خنثی‌سازی اسیدهای معدنی در محوطه معدن شود.
3. در این روش انجام شدن عمل تصفیه، به واکنش‌­های بیولوژیکی و ژئوشیمیایی بستگی دارد که درحین عبور جریان از میان بستر نیزارها چه از ساقه چه از ریشه صورت می­‌گیرد و باعث آزاد سازی گاز سولفید هیدروژن شده و در نهایت موجب ترسیب فلزات به طور طبیعی و خود به خودی می­‌گردد همچنین میتوان از باکتری‌های خنثی کننده اسید استفاده کرد که نیازمند انجام مطالعات کاملی می‌­باشد.
4. با ورود اکسیژن به آبگیرها فلزات موجود در زهاب اکسید شده و مانع تولید اکسید و پایین آمدن PH می­‌شود و بنابراین کمک قابل توجهی به محیط می­‌نماید.
5. رویش مجدد گیاهان مانع از فرسایش خاک زمین­‌های آلوده شده معدن گشته و از تغییر مکان خاک آلوده در جریان آب­‌ها و زمین­‌های اطراف جلوگیری می­‌کند.

 

همچنین از زئولیت­‌های مصنوعی می­‌توان در معادن برای تصفیه زهاب­‌های معدنی استفاده کرد. یکی از راه‌­های جدا کردن فلزات سنگین مانند Fe, Cr, Cu, Zn, Cd, Pb از زهاب­‌های معدنی، اضافه کردن مواد قلیایی مانند آهک، خاکستر فرار است که باعث می­‌شود این فلزات به صورت هیدروکسید رسوب کنند. زیان‌­های اساسی این روش عبارتند از: اضافه کردن پی رد پی مکمل، سرعت کم واکنش و تولید مقدار زیاد پسماند ثانویه است. جداسازی فلزات سنگین با این زئولیت­‌ها ارزان قیمت است که جداسازی در PH پایین صورت می‌­گیرد.

 

 

آلودگی هوا

مهمترین منبع تولید غبارها، معدنکاری و انتقال ماده معدنی است. از دیگر موارد مولد گردوغبار در فعالیت­‌های معدن­کاری می‌­توان به کامیون‌­ها و یا واگن‌­های حمل بار روی جاده‌­ها و یکسری فعالیت‌­های دیگر مثل خورد کردن زغال‌سنگ، عملیات حفاری و وزش باد اشاره نمود. همچنین گرد و غبار مواد انباشته شده در سد باطله و زغال‌­های انباشته شده برای بارگیری می‌­باشند که با خشک شدن ممکن است در اثر وزش باد به محیط پراکنده شوند.

 

جهت کاهش آلودگی هوا در اطراف معادن لازم است تا از وسایل کنترل آلودگی هوا استفاده شود. لذا ضروری است قبل از انتخاب وسایل کنترل عوامل محیطی در مهندسی را در نظر داشت. عوامل محیطی از قبیل محل قرارگیری تجهیزات، فضای در دسترس، شرایط هوای آزاد و حداکثر مجاز انتشار ذرات و همچنین عوامل مهندسی نظیر مشخصات آلاینده‌­ها را بایستی در نظر گرفت. به طور کلی پخش ذرات در محیط یکی از عوامل آلودگی در محیط کار و محیط اطراف است که باید با اقدامات زیر تحت کنترل در آید:

• استفاده از کامیون‌­ها و واگن­‌های مناسب با پوشش کافی
• تقویت و اصلاح سیستم تهویه موجود
• کنترل گرد و غبار ذرات در محوطه معدن، گسترش فضای سبز، آب پاشی مداوم محوطه
• تحت کنترل در آوردن محیط تخلیه مواد معدنی و باطله­‌ها و ترجیحاً پوشاندن آن در فواصل زمانی مناسب
• پاشیدن آب روی جاده­‌ها، توده­‌ها و نوارنقاله، استفاده از مته‌­هایی که سیستم جمع کننده ذرات غبار روی آن­ها نصب شده ­است.

 

آلودگی آب

مهمترین پارامترها در آلودگی آب، فلزات سنگین هستند که در کیفیت آب دارای اهمیت خاصی می‌­باشند فلزات سنگین اکثراً‌ سمی هستند، لذا از دیدگاه زیست محیطی حائز می‌­باشد. در زمینه کاهش خطرات ناشی از انتقال فلزات سنگین به آب‌­های سطحی و زیرزمینی اقدامات زیر باید صورت گیرد:

• زهکشی‌­های خروجی به طور مستمر تحت نظارت بوده و آزمایشات لازم از لحاظ سمیت فلزات انجام گیرد.
• از ورود هرگونه سر ریز و فاضلاب به زهکشی خروجی به آب‌­های سطحی جلوگیری می­‌شود
• زهکشی موجود در محوطه معدن مورد تجدید نظر قرار گیرد.

 

 

آلودگی خاک

عوامل مختلف آلاینده در کانال­‌های آب سطحی و خاک محوطه معدن وجود دارد که در صورت راه­یابی به آب‌­های زیرزمینی و خاک زیرین و استفاده از این خاک در کشاورزی می­‌تواند در ویژگی­‌های این خاک این منطقه تاثیر منفی داشته باشد و ظرفیت تبادل یونی خاک و میزان جذب سدیم را تغییر داده و نهایتاً در کاهش محصولات نقش داشته باشد. فلزات سنگین در خاک‌­ها می­‌توانند توسط گیاهان جذب شده و وارد زنجیره غذایی شوند و سلامت افراد را تحت تاثیر قرار دهند. برای پیشگیری از افزایش غلظت ترکیبات خطرناک در خاک، می‌­توان اقدامات زیر را انجام داد:

• جلوگیری از پخش گردوغبار زغال و زهاب اسیدی و پساب‌­ها و مواد زائد در محوطه معدن و اطراف آن
• پیش بینی لازم جهت رفع نهایی مواد زائد و تصفیه فیزیکی و شیمیایی زهاب‌ها و پساب‌ها و استفاده آنها در کشاورزی
• کنترل حمل و نقل مواد اولیه و مواد زائد، نظارت دقیق بر سیستم موجود

 

آلودگی صوتی

به منظور کاهش آلودگی صوتی و ارتعاش، از طرح‌های زیر می­‌توان استفاده کرد:

• کاشت نهال و درختکاری انبوه با استفاده از آب موجود از پساب حمام‌­ها و زهاب معدن در صورت تصفیه آن­ها
• استفاده از گوشی­‌های مخصوص
• تنظیم میزان ساعات کاری کارگران به طوری که طبق استاندارد جهانی آلودگی صوتی اگر میزان صدا به طور متوسط در حدود 90 دسی بل باشد ساعت‌­های کاری آن­ها کمتر از 7 ساعت در روز گردد
• انتخاب بهترین زمان برای انفجار
• حفاری و ترکاندن سنگ‌­ها که تعداد کمتری از کارگران در معرض آن قرار گرفته‌­اند همچنین در زمان استراحت حیات وحش منطقه نباشد.
• تغییر مسیر حمل و نقل کارگران و حمل و نقل وسایل نقلیه سنگین به منظور کاهش آسیب به بافت و اکولوژی منطقه

 

بازسازی محل معدنکاری

بازسازی معدن به صورت بخش جدایی ناپذیر از طراحی کل معدن باید از همان مراحل ابتدایی عملیات معدنکاری مورد توجه قرار گیرد. به این ترتیب علاوه بر حفظ محیط زیست، زمین­‌هایی به چرخه تولید باز می­‌گردند. بازسازی معدن هم از نظر ایجاد آلایندگی و از بین بردن زمین­‌های هموار و مناسب برای رشد و پرورش گونه‌های گیاهی و جانوری و هم از نظر ایجاد چشم انداز و منظره نامناسب در منطقه مهم می‌­باشد.

به منظور جلوگیری از آسیب‌­های بلند مدت و پیشگیری از نتایج اسفبار رهاسازی معادن، ضروری است در هر معدنکاری طرح بازسازی مد نظر قرار گیرد. این طرح با پایان معدنکاری آغاز شده و خاک‌برداری و ایجاد شکل نهایی منطقه، باید با توجه به ایجاد چشم انداز مناسب صورت پذیرد. نکته مهم در بازسازی، طراحی آن با توجه به قابلیت‌­های اولیه منطقه می­‌باشد. هر برنامه بازسازی که برای این کانسار مد نظر قرار گیرد، شامل موارد زیر باشد:

• قبل از معدنکاری طرح بازسازی کانسار مدنظر قرار گرفته، نقاط بحرانی و محدودیت‌های طرح مورد نظر شناسایی شده و پیامدهای استفاده از این طرح مورد بررسی قرار گیرد.
• طراحی معدن به نحوی که کمترین برخورد زیست محیطی حاصل گردد.
• پر کردن تمامی گمانه‌­ها و چال­‌های حفر شده پس از معدنکاری به طور کامل.
• استقرار مناسب پوشش گیاهی طراحی شده و تغذیه آن­ها.
• مدیریت بلند مدت برنامه بازسازی.
• برگرداندن خاک‌­های سطحی به منظور ایجاد پوشش گیاهی مناسب.
• جاده‌­های ایجاد شده تا آنجا که ممکن است مورد استفاده قرار گیرند.
• در نهایت تلفیق این اطلاعات با طرح معدن.

علاوه برموارد ذکر شده باید ریسک ایجاد پوشش گیاهی و عوامل تهدید کننده آن، مواد و ملزومات مورد نیاز، تهاجم آفات و عدم رشد گونه­‌های گیاهی و موارد دیگر از این قبیل را مد نظر قرار داد.همچنین علف‌­های هرز قابلیت زیادی در پراکندگی در مناطق معدن و به ویژه در مراحل ابتدایی بازسازی دارند که باید مقدار آن­ها کنترل شده و تاثیرات آن­ها را بر بازسازی منطقه معدنکاری کاهش داد.

 

 نتیجه گیری

با توجه به این که آلودگی ناشی از فعالیت­‌های معدنی امری اجتناب‌­ناپذیر است لذا باید با بررسی‌های همه جانبه در معادن به کاهش اثرات زیست محیطی کمک کرد، و حفظ محیط زیست را به یکی از مهمترین رسالت‌­های صنایع و معادن تبدیل کرد. لذا بایستی ایجاد فضای سبز، کاهش آلاینده‌­های زیست‌محیطی، رعایت الزامات ایمنی جز مهمترین برنامه­‌های مصوبه معادن در امر حفاظت از محیط‌زیست قرار گیرد، تا با اینگونه اقدامات همه جانبه، تقلیل آلودگی‌­ها در عملیات معدنکاری را شاهد باشیم.