ماسه سنگ‌ها – Sandstone
نامگذاری دقیق و توصیف بیشتر ماسه سنگ‌ها
تقسیم‌بندی‌های ذکرشده در مطالب قبلی (طبقه‌بندی فولک) بر اساس کانی‌های تشکیل دهنده سنگ می‌باشد. برای نامگذاری دقیق و توصیف بیشتر ماسه سنگ‌ها، فولک معتقد است که علاوه بر نام اصلی سنگ باید 4 خاصیت مهم را درتوصیف ماسه سنگ‌ها در نظر گرفت تا بتوان آنها را دقیقا از یکدیگر تفکیک نمود. این چهار خاصیت شامل اسم اندازه ذرات تشکیل دهنده سنگ، سیمان یا سیمان شیمیایی موجود در سنگ، بلوغ بافتی در سنگ، عناصر فرعی از قبیل گلاگونیت و غیره است.
این طبقه‌بندی بر اساس بافت، در هنگام رسوبگذاری، برای سنگ‌های آهکی ارائه شده است. دانهام بر اساس اینکه اجزای تشکیل دهنده سنگ‌ها در هنگام رسوبگذاری به هم متصل شده‌اند و یا اینکه بعد از رسوبگذاری به هم متصل شده باشند آنها را به دو دسته اصلی تقسیم می‌کند:
دسته اول:
این دسته شامل سنگ‌هایی است که اجزای تشکیل دهنده آنها در هنگام رسوبگذاری به هم متصل شده‌اند. این سنگ‌ها باندستون (Bound stone) نامیده می‌شوند. از جمله این سنگ‌ها می‌توان ریف‌ها، استروماتولیت‌ها، تراورتن و غیره را نام برد. طبق نظر دانهام سه عامل ممکن است باعث متصل شدن اجزای تشکیل دهنده سنگ‌ها در هنگام رسوبگذاری شود که عبارتند از:
اتصال در هنگام رسوبگذاری در اثر رشد جاندارانی از قبیل مرجان‌ها و رویش پوسته‌های فرامینیفرها بر روی یکدیگر، تشکیل لامیناسیون‌ها بر خلاف نیروی جاذبه، مانند استراماتولیت‌ها و وجود حفره‌ها و تونل‌های کوچک و بزرگی که در کف آنها رسوبگذاری صورت گرفته و شکاف‌های آنها توسط مواد آلی یا شبه آلی پر شده است مانند تونل‌های کوچک و بزرگی که در ریف‌های مرجانی دیده می‌شود.
دسته دوم:
اجزای تشکیل دهنده این دسته از سنگ‌ها در هنگام رسوبگذاری به هم متصل نشده‌اند. این سنگ‌ها بر اساس اینکه حاوی گل‌های آهکی و یا اینکه فاقد آن باشند به 4 گروه تقسیم شده‌اند.
گرینستون‌ها (Grainstones)
این گروه از سنگ‌ها فاقد گل‌های آهکی می‌باشند. از نظر هیدرولیکی این سنگ‌ها ممکن است توسط جریان‌های آبی یا در اثر شسته‌شدن و از بین رفتن رسوبات گلی و یا رسوبگذاری سریع ذرات دانه درشت تشکیل شده باشند. نام گرینستون به علت عدم حضور گل‌های آهکی را برای این سنگ‌ها در نظر گرفته‌اند. چنانچه ذرات دانه درشت به هم متصل نشده باشند ممکن است آثار تبلور مجدد در گل‌های آهکی موجود در بین این ذرات مشاهده شود.
تقسیم‌بندی گرینستون‌ها: بر اساس قطر ذرات، جورشدگی و سایش گرینستون‌ها را مجددا تقسیم‌بندی کرده‌اند. این زیر تقسیم‌های گرینستون‌ها عبارتند از: کلسی رودایت (calcirudite)، جورسنگ (sorted stone) و ورن ستون (worn stone) می‌باشد.
پکستون (Pack stone)
پکستون عبارت است از سنگ آهکی است که دارای دانه و مقداری گل کربناتهباشد. تعبیر و تفسیر این سنگ‌ها چون حاوی دانه که در محیط آشفته تشکیل می‌شود و گلکه در محیط‌های آرام رسوب می‌کنند کمی پیچیده و مشکل می‌باشد و به مطالعات و بررسی‌های دقیق‌تری احتیاج دارد. بر طبق گفته دانهام این سنگ‌ها ممکن است بر اثر فشردگی سنگ‌های وکستون حاصل شده و بین دانه‌ها به وسیله رسوبات گلی پر شده باشد.
همچنین ممکن است بر اثر رسوبگذاری ذرات دانه درشت در روی رسوبات دانه ریز که قبلا گذاشته شده‌اند این ذرات تشکیل گردند یا اینکه ذرات درشت و ریز در اثر تغییرات شرایط محیطی با یکدیگر رسوب کرده باشند. البته احتمال اینکه اختلاط ذرات دانه ریز ودرشت موجود در طبقات مختلف توسط موجودات زنده انجام گرفته باشد و این موجودات باعث به هم ریختگی و اختلاط در این طبقات گردند، وجود دارد.
وکستون (wackestone)
این واژه برای سنگ‌های آهکی گلی که حاوی بیش از 10 درصد دانه هستند بکار می‌رود. در این سنگ‌ها دانه‌ها توسط ماتریکس گلی به یکدیگر متصل شده‌اند. وکستون‌ها تا حدودی هم ارز سنگ‌های آهکی کالک آرنایت و کلسی لوتایت می‌باشند.
مادستون (mudstone)
سنگ‌های آهکی را که دارای کمتر از 10 درصد دانهباشد مادستون می‌نامند. ذرات این سنگ‌ها نیز مانند وکستون‌ها توسط ماتریکس گلی به هم متصل شده‌اند. مادستون‌ها مترادف سنگ‌های کلسی لوتایت می‌باشند. البته باید توجه داشت که مادستون‌ها نشانگر ترکیب کانی شناسی سنگ را که ممکن است کلسی لوتایت دولومیت‌دار و همچنین منشا گل را که ممکن است آواری باشد را مشخص نمی‌نماید. مادستون‌ها علاوه بر اینکه نشان دهنده رسوبگذاری در محیط‌های آرام می‌باشند بیانگر عدم وجود ارگانیسم‌های مولد دانه در آب نیز هستند.
کربنات‌های بلورین
علاوه بر دو دسته سنگ‌های بلورین آهکی که بر اساس بافت رسوبی در هنگام رسوبگذاری تقسیم‌بندی شده‌اند. گروه دیگری از سنگ‌های آهکی وجود دارد که بافت رسوبی در آنها قابل تشخیص نمی‌باشد. این دسته از سنگ‌ها را کربنات‌های بلورین نامگذاری کرده‌اند مانند سنگ آهک کریستالین. اگر چه این سنگ‌ها فاقد بافت رسوبی هستند ولی معمولا از روی آثار باقی مانده و شکل دانه‌های متبلور موجود در سنگ می‌توان آنها را برمبنای منشا تشکیل دانه‌ها نامگذاری کرد.
