آشنایی با معدن زغال سنگ آبنیل بی بی حیات

در این مطلب به سابقه معدن و عملیات اکتشاف شده در معدن زغال سنگ آبنیل بی بی حیات شده است و همچنین شرایط آب و هوایی و موقعیت جغرافیایی،‌ راه‌های منطقه، میزان ذخیره، نوع ماده‌معدنی و طرح استخراج را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

 

شکل۱-۱:تصویر هوایی معدن

 

سابقه معدن

این معدن ابتدا توسط بخش خصوصی کشف گردیده و بعد از گذشت چند سال که قادر به ادامه در این معدن نبوده حال توسط شرکت معادن زعال سنگ که معدن نبوده حال توسط شرکت معادن زغال سنگ کرمان در حال توسط شرکت معادن زغال سنگ کرمان در حال کار می باشد از شروع مجدد کار معدن هنوز بیش از ۸ سال نمی‌گذرد که هم اکنون در حال اکتشاف می‌باشد و همزمان با اکتشاف استخراج نیز صورت می‌گیرد.

 

موقعیت جغرافیایی و مشخصات زمین‌شناسی منطقه

معادن زغال‌سنگ این منطقه، از جمله معادن فعال ایران هستند که بعد از طبس بالاترین ذخیره را دارا بوده و به‌عنوان تامین‌کننده اصلی زغال مورد نیاز ذوب‌آهن اصفهان مطرح هستند. این منطقه در جنوب‌شرقی ایران، استان کرمان، شهرستان کوهبنان و در منتهی‌الیه شمال‌غربی ناحیه زغال‌دار کرمان و در حد فاصل طول‌های جغرافیایی “۳۰، ۵۶ درجه تا “۳۲، ۵۶ درجه شمالی و در فاصله عرض‌های جغرافیایی “۰۸، ۳۱ درجه تا “۱۱، ۳۱ درجه شرقی قرار گرفته است

 

موقعیت جغرافیایی بی بی حیات

روستای بی بی حیات که مرقد مطهر امامزاده فاطمه صغری (س) مشهور به بی بی حیات (س) از فرزندان امام هفتم حضرت موسی بن جعفر(ع) در آنجا واقع گردیده وتابعیت شهرستان کرمان و بخش چترود می‌باشد، از نظر موقعیت جغرافیایی در غرب چترود وشمال غرب کرمان و فاصله آن از چترود ۴۰ کیلومتر از کرمان مسیر شهرهای زنگی آباد، کاظم آباد و روستاهای رحیم آباد، کریم آباد و آب نیل ۷۰ کیلومتری و همچنین روستای فوق در شرق شهرستان رفسنجان و دهستان خنامان و از خنامان ۱۸ کیلومتر و از فسنجان ۷۰ کیلومتر مسافت دارد و در تمام مسیرهای اعلام شده دارای جاده آسفالته می باشد. معدن آبنیل بی بی حیات در ۵ کیلومتری این روستا قرار گرفته است که در حال حاضر در مراحل ابتدایی کار است که به دو طریق روباز و زیرزمینی عمل استخراج انجام می‌گیرد که روش کار جبهه کار طولانی می‌باشد.

 

شرایط آب و هوایی معدن

منطقه دارای شرایط آب و هوایی خشک و نیمه خشک می‌باشد و از نظر بارندگی مشابه شهر کرمان می‌باشد و در حد ضعیف می‌باشد بخش عمده بارندگی در فصل زمستان بوده و دما در این فصل به ۵۰C نیز می‌رسد حداکثر دما در تابستان برابر ۳۸ دذرجه سانتیگراد می‌باشد. با توجه به شرایط آب و هوایی منطقه از نظر کشاورزی در حد ضعیف می‌باشد.

 

راه های دسترسی به معدن

این معدن در استان کرمان بخش چترود در فاصله ۵ کیلومتری روستای بی‌بی حیات قرار گرفته ۳۵ کیلومتری غرب چترود و ۷۰ کیلومتری شمال غرب کرمان واقع شده است برای دسترسی به معدن می‌توان از رفسنجان چترود کرمان به معدن راه پیدا کرد مسیر اصلی از کرمان و پس از گذشت از شهرهای زنگی آباد و روستاهای رحیم آباد، کریم آباد و آبنیل در فاصله ۵ کیلومتری بی‌بی حیات جاده خاکی به طول تقریبی ۲ کیلومتر به سمت چپ رفته که از طریق جاده رفسنجان ۷۰ کیلومتر به سمت شرق و امکان دارد که پس از گذشت ۱۸ کیلومتر از دهستان خنامان به معدن می توان رسید. تمام جاده های یاد شده آسفالته می‌باشد.

 

مشخصات ماده معدنی

زغال سنگ ماده‌ای غیر متجانس است که از تجزیه‌ی گیاهان و تحت شرایط مختلف از نظررطوبت ،حرارت وفشار به وجود می‌آید. بسته به نوع گیاه، میزان تجزیه وشرایط محیط محصولی که تولید می‌شود یکسان نبوده بلکه از طیف گسترده‌ای برخوردار می‌باشد. این محصولات می‌تواند شامل اسید هیومیک، پیت، لیگناتیک (زغال قهوه‌ای ،لیگنایت،) ساب بیتمنوس،بیتومنوس وزغال سنگ آنتراسیت (نیمه آنتراسیت‌، آنتراسیت مافوق آنتراسیت) و گرافیت می‌باشند.

در تحت شرایط یکسان از نظر رطوبت،حرارت، میزان تجزیه و نوع گیاهان اولیه،زغال سنگی که تولید می‌شود قاعدتا بایستی از ترکیب و خواص یکسانی برخوردار باشد.

اما غالبا در مراحل اولیه و به هنگام انباشت و شکل‌گیری گیاهان یا در مراحل بعدی که به مرور زمان تحت تاثیر حرارت و فشار قرار می‌گیرند عوامل دیگری مانند گسل، درزه و شکاف، سنگ‌های دربرگیرنده که معمولا همراه زغال سنگ هستند موجب می‌شوند که زغال از بخش‌های مختلف یک لایه از نظر بعضی از خواص عمدتا مقدار سولفور با یکدیگر متفاوت باشند. آن قسمت از زغال سنگ که بیرون زدگی آن در سطح قابل رویت است به دلیل هوا زدگی دارای کیفیت متفاوت از آن بخشی است که در درون زمین قرار گرفته است.

زغال این معدن از نوع حرارتی بوده و احتیاج به هیچ گونه فراوری ندارد و یک زغال کامل می‌باشد که مستقیماً توسط کشورهای ترکیه و پاکستان خریده می‌شود.

ارزش حرارتی یک کیلوگرم زغال‌سنگ حرارتی خوب معادل ۸۰۰۰ – ۷۰۰۰ کیلوکالری است. ارزش حرارتی یک لیتر نفت سفید حدود ۱۰۰۰۰ کیلوکالری است. به این دلیل است که هنوز هم زغال سنگ یک منبع مهم سوخت جهان محسوب می‌شود. امروزه حتی اززغال سنگ های نوع لیگنیتی که ارزش حرارتی کم تری دارند،نیزبه عنوان منبع سوخت کارخانه‌های سیمان مثلا درکشورهای یوگسلاوی سابق استفاده می‌شود.

 

تعیین ذخیره معدن

از محاسبات تعیین ذخیره زغال سنگ آبنیل طی دو مرحله انجام پذیرفت از آنجایی معدن هنوز مراحل اکتشاف تکمیل می‌باشد ذخیره قطعی این معدن به ۸۷۰۰۰ تن رسیده که بخش‌هایی از این ذخیره با روش استخراج جبهه کار طولانی درحالی استخراج می‌باشد و احتمال این موضوع که ذخیره معدن از مقدار بسیار بالاتر رود بسیار زیاد می‌باشد.

 

شکل ذخیره

شکل ذخیره به صورت لایه‌ای می‌باشد که چند لایه از زغال و لایه‌های از سنگ از جنس سندستون روی یکدیگر قرار گرفته‌اند شیب این لایه‌ها ۲۰ درجه سانتی‌گراد می‌باشد امتداد لایه ها شرقی و غربی می‌باشد که از لحاظ اقتصادی فقط یک رگه زغال آن از کیفیت مطلوبی برخوردار می‌باشد و تنها همین یکم لایه از طریق یک دساندری با شیب ۲۰ درجه سانتی‌گراد کارگاه در حال استخراج می‌باشد.

 

طرح استخراج

استخراج معدن به صورت روباز و زیرزمین دیده شده بخش روباز معدن به صورت پلکانی توسط دستگاه واگن دریل جالزی می‌شود و عملیات انفجار با دینامیت ژلاتینی بخش روباز انجام و بارگیری توسط لودر و عمل باربری توسط کامیون انجام می‌گیرد.
استخراج به صورت روباز صرفاً جهت استخراج زغال نیست علاوه بر استخراج زغال هدف اصلی کوتاه کردن طول دساندری و رساندن کارگاه‌های استخرج به سطح زمین می‌باشد که این عمل کمک بزرگی تهویه خواهد کرد.

 

بخش زیرزمینی

در بخش زیرزمینی، معدن توسط یک دساندری با شیب ۲۰ درجه باز گردیده و از آنجا تونل‌هایی به نزدیک لایه زغالی می روند و توسط دوپل‌های به کارگاه استخراج متصل می‌شود.

معدن توسط یک دساندری بازگردیده توسط سه کارگاه استخراج ۱۲۱ جنوبی، ۱۲۳، ۱۲۵ شمالی در حال استخراج می‌باشد. روش استخراج این معدن جبهه کار طولانی می‌باشد و به روش پس رو زغال استخراج می‌گردد. بخش اعظم ذخیره از روش دوم مورد استخراج قرار می‌گیرد.